UNESCO Avrupa bölümü Başkanı Mechtild Rossler’a göre Anadolu Ajansı'nın (AA) servis ettiği “İstanbul ‘Tehlikede’ Değil” haberi gerçeği yansıtmıyor. AA, “UNESCO İstanbul’u Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesine almasının gündemde olmadığını bildirdi” ifadesini kullanmış ve doğrulanmayan bu haber birçok gazetede yer almıştı.
25 Temmuz – 3 Ağustos tarihlerinde Brezilya’da gerçekleşecek Dünya Miras Komitesi 34. oturumunda İstanbul’un “Dünya Kültür Miras Listesi”nden çıkarılıp çıkarılmayacağına dair tartışmalar, Anadolu Ajansı’nın 10 Temmuz saat 16:02’de servise koyduğu bir haberle sona ermiş gibi görünüyordu.
“İstanbul ‘Tehlikede’ Değil” başlığıyla servis edilen bu haberin duyurusu “BM’nin Bilim Kültür ve Eğitimi Örgütü (UNESCO), İstanbul’u ‘Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesine” almasının gündemde olmadığını bildirdi” şeklindeydi.
Anadolu Ajansı Paris Muhabiri Rahmi Gündüz’ün imzasını taşıyan haber, 11 Temmuz’da Türkiye basınında yaygın şekilde kullanıldı. Haberi imzasız yayınlayanlar da vardı. Ancak yandaki kutuda haber örneklerini göreceğiniz bu yayın organları, Gündüz’ün haberini “UNESCO’nun açıklaması” olarak değerlendirdi.
Gerçek bir açıklama var mı?
Ancak UNESCO ve Kültür Mirası Komitesinin, yıllık olağan toplantısı öncesinde, oturumun gündemiyle ilgili açıklama yapması olağan bir durum değildi. Komite, tarihi bir yıl önceden belirlenen oturum için ilgili birimlerine raporlar hazırlatır ve oluşturduğu geçici gündemi, komite üyelerine gönderir. Üyeler bu gündemi tartışıp karar alır. Listedeki bir kültür varlığının durumuyla ilgili karar alma tasarrufu sadece, UNESCO Dünya Miras Sözleşmesi’ni imzalayan 181 ülkenin temsilcilerinin seçtiği 21 kişilik bu komiteye aittir. Dünya Miras Komitesi bir araya gelmeden önce ne UNESCO ne de bir alt biriminin, kararlar hakkında açıklama yapması mümkün değildir.
Anadolu Ajansı’nın haberi üzerine Dünya Miras Merkezi Avrupa ve Kuzey Amerika Bölümü Başkanı Mechtild Rossler ile temasa geçtim ve haberde yer alan “açıklamanın”, UNESCO’ya ait olup olmadığını sordum. Rossler, UNESCO Basın Merkezi görevlisi Cathy Nolan aracılığı ile şu cevabı verdi:
UNESCO: “Haber gerçek dışı”
“UNESCO, Brezilya’daki oturum öncesinde İstanbul’un durumunun ne olacağı hakkında hiç bir yorumda bulunmamıştır. UNESCO tarafından bir açıklama yapıldığı iddiası, kesinlikle ve kategorik olarak doğru değildir. Oturum öncesinde açıklama yapılması kurumun ilkelerine aykırıdır. Anadolu Ajansı’nın haber kaynağı hakkında fikir sahibi değilim. Ancak Dünya Miras Merkezi’ne dayanılarak verilen her haber gerçek dışıdır.”
Haberin kaynağı?
Ajans, haberini Paris’teki “diplomatik kaynaklar”a dayandırmaktaydı. Anadolu Ajansı Haber Yayın Daire Başkanı Ömer Dişbudak, konuyla ilgili soruma “Haber kaynağımızı vermek durumunda değiliz. Ancak Paris muhabirimiz bu konuda deneyimli bir isim ve haber kaynağına da çok güveniyor” cevabını verdi.
Paris muhabiri Rahmi Gündüz de Daire Başkanını doğruladı: “Evet, kaynağıma güveniyorum. İstanbul’un ‘Tehlike Altındaki Dünya Mirası’ listesine kaydırılmayacağı, gerek kaynağımın verdiği bilgiler ve gerek kendi deneyimlerim sonucunda edindiğim bir izlenimdir. Beş yıldır bu konuda haber yapıyorum. Hatta artık bunun haber değeri dahi taşımadığını düşünüyordum. Dünya Miras Komitesi tarihinde, sadece iki varlık listeden çıkarıldı. Görüleceği üzere bu hiç de kolay bir karar değil. Ancak Türkiye basınında, İstanbul’un listeden çıkarılacağı yönünde haberin çıkması, bu haberi yapmama neden oldu. İstanbul’u listeden çıkarmayacaklarını size şimdiden söyleyebilirim. Yine uyarı verecekler. Bu benim yorumum.”
Muhabir: “Bu ifade bana ait değil”
Rahmi Gündüz’e, haberin spotunu okuyarak “UNESCO, İstanbul’u ‘Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesine” almasının gündemde olmadığını bildirdi” şeklinde bir ifade kullanıp kullanmadığını sordum. Gündüz, haberin kısaltılması ve Haliç metro köprüsüyle ilgili detayların çıkarılmasıyla ilgili olarak editoryal masa ile bir sorun yaşadığını ancak spotta yer alan iddianın kendi kaleminden çıkmadığını söyledi:
“UNESCO’nun bildiri yaptığı ifadesi bana ait değil. Eğer böyle ifade edilmiş ise, size katılırım. Hata yapılmıştır.”
Anadolu Ajansı’nın editoryal masasında habere yapılan ek, kültür mirası haberleri konusunda oldukça cimri ve kondisyonu zayıf Türkiye basınını tuzağa düşürdü. Yukarıda örneklerini gördüğünüz başlıkları ve haberi teyit etmeden kullanmakta mahsur görmedi. UNESCO’nun, böylesine kritik bir konuda kendi ilkelerini çiğnediği, 181 ülkeyi temsil eden Dünya Miras Komitesi’nin iradesinin devralındığı konusunda bu nedenle, gazeteci şüpheciliğine bile gerek duymadı.
Milliyet gazetesi haberi, “Dünya Mirası Komitesi Açıkladı: İstanbul’un tehlike listesine alınması gündemde değil” başlığıyla verdi.
Vatan gazetesi, haberin girişinde “UNESCO, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İBB’nin zor koşullara rağmen kültür mirasının korunması için olumlu gayretler gösterdiğini belirterek İstanbul’un “Tehlike altındaki Dünya Mirası Listesine” alınmasının söz konusu olmadığını açıkladı” ifadesini kullandı. (Gazete, haberde imza kullanmadı.)
Habertürk internet sayfasında ve gazetede verdiği haberde “İstanbul “Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi”ne alınmayacak” başlığını kullandı.
Bugün gazetesi, internet sitesinde yer verdiği habere AA’nın spotuyla girdi: “Merkezi Paris’te bulunan BM’nin Bilim Kültür ve Eğitimi Örgütü’nün (UNESCO), İstanbul’u ”Tehlike altındaki Dünya Mirası Listesine” almasının gündeme olmadığı bildirildi.”
İstanbul Büyükşehir Belediyesi de, internet sayfasında yayınladığı duyuruda “UNESCO: “İstanbul tehlike altındaki dünya mirası listesinde yok” başlığını tercih etti.