Uğur Orakçı
Türkiye’de son yıllarda motor satışlarında büyük bir patlama yaşanıyor. Şu anda Türkiye yollarında 1 milyon 850 bin adetten fazla demir at koşuyor ve bunlara her gün yenileri ekleniyor.
Motor kullanımındaki bu patlamanın bir çok sebebi var. Ama en başında araba almaya gücü yetmeyenlerin motoru tercih etmeleri geliyor. Piyasada onlarca motor markası ve modeli bulunuyor. Ancak son 3 yıl içinde asıl patlamayı yaşatan uzak doğu kaynaklı motorlar oldu. Türkiye’de Çin’den ithal 70 civarında motor markası bulunuyor. Bununla birlikte bazı markalara da Sanayi Bakanlığı’nın istediği teknik standarda uymadığı gerekçesiyle ithalat izni verilmiyor.
Çok düşük fiyatlarla ithal edilen Çin malı motorlar, bayilerden üreticilere ve kullanıcılara kadar pek çok kesimde tartışma yaratıyor. Düşük fiyatlı, düşük yakıt tüketimli, uygun ve bol yedek parçalı olma özellikleri öne çıkartılan bu motorlarla ilgili hem kullanıcıların hem de bayilerin görüşlerine başvurduk.
Motor kullanıcıları kalite konusundaki bazı şikâyetleri yanında servis ve yedek parça sorunlarıyla da karşılaştıklarını söylediler. Bu konuda en fazla karşılaşılan şikâyetler arasında motorların aniden durması veya bazı parçaların rüzgardan kopması ön sıralarda yer alıyor. Çin mali motorları kullanmayan motorcular ve bayiler de motosikletin “can taşıyan” bir araç olduğunu ve bu konuda ucuza kaçmanın hayati tehlikeleri de beraberinde getireceğini söylüyorlar.
Bazı bayiler ve kullanıcılar motorlar dışında kask gibi aksesuvarlar için de aynı tehlikenin sözkonusu olduğunu dile getiriyorlar. Örneğin Çin mali aksesuarların benzerlerine göre çok ucuza satıldığını belirten bir motosiklet bayii, görüntünün aynı olmasına rağmen bu ürünlerin beklenen işlevi yerine getirmediğini öne sürerek bunları satmadığını söylüyor.
Diğer yandan Çin malı motorları satan bayiler de bu iddialara kendi sattıkları ürünlerle ilgili bir karalama kampanyası olduğunu vurgulayarak karşı çıkıyor. .Zaman zaman ithalat nedeniyle yedek parça konusunda yaşanan sıkıntılar dışında Çin motorlarının diğer motorlara göre hiç bir ciddi zafiyeti bulunmadığını söyleyen bayiler piyasaya getirdikleri hızlı rekabet nedeniyle eskiden hakim durumda olan bir kaç markanın bundan rahatsız olduğunu ifade ediyor.
Çin motoru bayilerine göre her türlü motorla yapılabilecek kazalar Çin motorlarıyla yapıldığında bundan hemen motorları sorumlu tutmak son derece yanlış bir tutum.
Tüm bu tartışmalara rağmen Çin malı motorların satışlarında da sürekli artış yaşanıyor. Bu konuda tercih de elbette motora binecek olan tüketicilerin.
Cafer Karaçam (36) Market sahibi
2 tane servis yapmak için aldığımız motorumuz var. İkisini de sıfır aldık, ikisine toplam 2 milyar 350 milyon verdik. İlk başlarda sorun olmuyordu, kullanıldıkça yıprandıkça problemler başladı. Frenlerinde arıza oldu ABS iptal olmuş. 7 aydır hala parça bekliyoruz frenler yarım tutuyor. Motorlar her gün 150-200 km yol yapıyorlar. Artık eskisi kadar az da yakmıyor motorlar. Bir depo benzin ilk aldığımızda 1 hafta gidiyordu, şimdi 3-4 gün ya gidiyor ya gitmiyor. Alırken servisi de ucuz dediler biz ayda bir iki sefer servise ötürüyoruz ama ucuz falan değil işçilik çok alınıyor.
Arada bir stop ediyor
Erol Kınay (41) Özel güvenlik görevlisi
Ben geçen sene aldım, şu ana kadar büyük bir problem çıkarmadı ama arada bir stop ediyordu ilk aldığımda. Serviste “motor yeni alışana kadar yapar sonra düzelir” dediler. Hala stop ediyor ama eskisi kadar sık değil. Servis konusu aslında biraz acemice. Çok kişiden duyuyorum yedek parça problemmiş diye. Bana rastlamadı, Allah kaza vermesin ama kaza yaparsan at bunu dediler arkadaşlar.
Frene basınca far sönüyordu
Cihan Filiz (24) Muhasebeci
Ben geçtiğimiz yaz aldım 125 cc. Kendi param anca buna yetti. Daha önceden hiç tecrübem yoktu. Tabiî ki bir çok defa düştüm. Ön kaplaması 3 kere değişti. Bir sefer 120 ile giderken kendi kendine koptu. Az kalsın kaza yapacaktım. Servis çok büyük bir acemilik örneği. Ne adam gibi bir usta var ne servis danışmanı. Benim motoru çok sefer oradaki çıraklar tamir etti. Motoru ilk aldığımda frene basınca ön farım sönüyordu. Yeni motorda nasıl olur dedim. Servisten bana müşür yanlış bağlanmış ondan dediler. Biliyorsunuz bu motorların montajı burada oluyor. Bir arkadaşım resmen şahit olmuş maslak sanayi sitesinde motorları koliden çıkarıp 15-16 yaşında çocuklar monte ediyorlarmış.
Şimdiki aklım olsa almazdım
Hasan Üretmen (23) Öğrenci
3 yıldır Çin motoruna biniyorum. Benimki maxi scooter diye geçiyor. 125cc. Çok problemler yaşadım. Çok kaza yaptım paramparça oldu kaç kere ama yaptırdım yine Fren problemi çok fazla denk geldi. Fazla ısınmadan stop etmesi, sinyal lambalarının biraz hızlı gidince kopması, selenin yağmur yiyince haftalarca kurmaması ve sudan aşınması her şey bana denk geldi. Motor uz un süredir satmaya çalışıyorum alan yok. Şimdiki aklım olsa almazdım. Çin malı çok uydurukmuş alırken cazip sonu çok masraflı oldu.
Herşeyin de ucuzu alınmaz
Sema Sildal (28) Reklamcı
Motora olan tutkum daha çocukken başladı. Çok heves ederdim gördüğümde. Yaklaşık 10 senedir de motor üzerindeyim. Ben aldığım dönemde yoktu Çin motorları. Zaten olsa da almazdım. Şu an kullandığım motor bence hem güvenli hem de çok asil bir motor. Asil derken şunu demek istedim; her gün önümüzden geçen çin motorları hepsi tek tip. Hiçbir farkı yok diğerlerinden . Seri üretimin mükemmel örnekleri hepsi. Bence motor biraz göze de hitap etmeli. Çok duyuyorum anlatılanları; yolda giderken freni kitlenen, motoru yanan, ilk düştüğünde paramparça olan motorlar bunlar. Ucuz diye de alınmaz bazı şeyler sonuçta seni bir yerde bir yere taşıyor. Motor zaten dikkat isteyen bir şey. Eğer motor kötüyse sarf edeceğiniz dikkat 20-30 katına çıkmalı. Bu da günümüz Türkiye’sinde çok zor. İnsanlar mali sıkıntılar yüzünden, her şeyin en ucuzuna kaçıyorlar. Bu da bazı tüccarların işine geliyor.
Sadece motorlar değil yan ürünlerinde ucuzuna kaçmamak gerekir
Aytekin Yıldar (34) Motor bayii
1992 yılından beri motor bayiliği yapıyorum. Çalıştığımız markalar arasında dünyaca ünlü motor üreticileri var. Ayrıca servis hizmeti de veriyoruz. Geçtiğimiz yıllarda Çin motorlarını ithal eden birçok firma çaldı kapımızı. Ama hepsine olumsuz yanıt verdik. Sonuçta sattığınız ürün, üzerinde can taşıyan bir araç. Motor kullanmak nasıl ciddi bir sorumluluksa satmak da bir o kadar büyük bir sorumluluk. Hiçbir bayii kendi sattığı bir motor yüzün birinin hayatını kaybetmesini istemez. Bu tip motorlar hangi şartlarda yapıldığı belli olmayan motorlar. Birçok kişi mağduriyet yaşadı ve yaşıyor. Yedek parça sıkıntısı, işi iyi bilmeyen kişilerle çalışma, ürünün güvenlik zorunluluklarının hiç olmayışı. Bizi bu pazarın bir parçası olmamaya şartladı. Bende 17 yaşımdan beri motor kullanıyorum. Tabiî ki birçok hadiseler atlattım. Bazen düşünüyorum; seçimimi bu tarz motorlardan yana kullansaydım ne olurdu diye. Herhalde şu an hayatta olmazdım. Ayrıca sadece motor, servis ve yedek parça olarak da bakmamak lazım. Bu işin bir de yan ürünleri var. Kask, eldiven, ayakkabı, mont vs. Bunların Çin’den gelenleri var. Ben 150 eurodan 700 euroya kadar kask satıyorum. Diğerleri 50 milyona kask satıyor. Tabiî ki kalitesiz ve kesinlikle korumasız ürünler bunlar. Asıl problem bence bu. Zaten satılabileceği kadar motor satıldı ve hala satılıyor, bari bu yan ürünlerin önüne geçilse. Motorcuyu hayata bağlayan ürünler bunlar. Ucuza kaçılması insanı hayatından eder.
Zeki Küçükkasapoğlu (35) Çin motoru bayii
2006’dan bu yana motor bayiliği yapıyorum. Şu ana kadar 1000-1500 tane motor satmışımdır. Hiç kimseden kötü bir tepki almadım. Kendi servisimiz var. Zaten bayiliğin ilk şartı servistir. Eğer servis açmazsan bayilik vermezler. Bizim markamız müşterilere yol yardımı bile veriyor. Bugüne kadar kimse aldığı motoru geri getirip “al bunu ben bundan memnun kalmadım çok dandikmiş” demedi.
Servise her gün bir sürü motor geliyor hepsiyle ilgileniyor ustalarımız. Yedek parçada bazen sorun yaşıyoruz. Parçanın Çin’den ithalatçıya, oradan da bize gelmesi zaman alıyor ister istemez. Ama sadece bunun için karalama yapılmamalı.
Çin motorları geldiğinden beri çok şey değişti bu sektörde. Eskiden motor almak problemdi, araba alır gibi teferruatları vardı. Artık kredi kartı olan herkes motor alıyor. Eskiden bankadan kredi kullanırdı insanlar, Çin motorları geldiğinden beri bu olay ortadan kalktı. Kredi kartına 12 taksit motor alıyor artık insanlar. Yapılan bu karalamanın sebebi tekelleşmiş motor üreticileri. Artık insanlar gözünü açtı. Devir ekonomi devri. 850 YTL’ye bile motor almak mümkün artık. Kimse bu saatten sonra gidip 125 cc motora 4 bin-5 bin YTL vermez. Şu anda biz 125 cc 5 ayrı modeli 1050 YTL-2300 YTL arası satıyoruz. Bunlar anahtar teslim fiyatı. Bazı modellerde motor alana yanında kask veriyoruz. Peşinde indirim ya da düşük faizli taksit imkanı da sunuyoruz.
Eskiden 3-5 firma vardı motor almak isteyen mecbur bu firma ve markalardan biri seçmek zorundaydı, artık çok fazla seçenek var, bu da tüketicinin lehine. Kalitesiz diyorlar, bozuluyor diyorlar, kazaları arttırdı diyorlar, herkes bir şey söylüyor. Ama hepsi dedikodu. Bizim satış rakamlarımız ortada, onlar da getirsin satış rakamlarını yüzleşelim. Alınan bir araç sonuçta bozulur, tamir edilir. Bu çok doğal. İnsanın 2 yıl garantisi yok bizim motorlarımızda 2 yıl garanti var. Ama adam gidiyor kaza yapıyor, kask takmıyor ölüyor sonra Çin motorları suçlu oluyor. Araba kazalarında daha çok insan ölüyor. O zaman kaza yapan her araba markası kötü. Şunu da söyleyeyim şu an yüzde 100 Türk malı dediğimiz marka bile parçaları Çin’den alıyor. Bunu herkes biliyor ama hiçbir gazete yazmıyor ya da yazamıyor.
Bence basın da taraf tutuyor. Bizimde sorunlarımız var. Döviz sürekli oynuyor, düşüyor çıkıyor, bu da bizi etkiliyor. Bizler bu motorları dolarla alıyoruz. Birde ÖTV ler yüksek. ÖTV düşse fiyatlar daha da ucuzlayacak buda yine halk için iyi olacak. Bu yapılan çok yanlış sonuçta buradan kaç kişi ekmek yiyor, kaç kişi ailesine bakıyor. Bu motorlar satılmaya başladığından beri kaç kişi kendi işinin sahibi oldu, başka insanlara iş verdi. Şimdi bunu bozmaya çalışanlar var. Ne yapsın bu kadar insan işsiz mi kalsın? Türkiye’de hep böyle meyve veren ağacı taşlıyorlar.
Ben gecen yil cin mali bir 100 luk motor aldim. ilk motorum. plaka dail bir yil sigorta dahil 2500 tl verdim sifir motora. EEE bu bir yamaha yada honda kavasaki markali taninmis marka olsaydi kac para fiati var biliyormu sikayet eden arkadaslar? markali motora en az 12 bin lira ödemek zorundayiz ayni sinif icin. ben motorumdan memnunum. japonlarda cin mali fiatina iki kat koysunlar japon mali aliriz , ama ayni mala neden 5- 6 kat daha fazla para vereyim? o motorlari cinliler kendileride biniyor.