Nisan ayında ölen Meral Okay anısına yarın akşam (21 Kasım) İstanbul Tim Show Center’da Meral Okay Matematik Köyünde Doğuyor adlı bir etkinlik düzenleniyor. Etkinlikte toplanacak tüm gelir, Şirince’deki Nesin Matematik köyüne (NMK) aktarılacak.
Meral Okay’ın ölümünün ardından tüm mirasını Matematik köyüne bıraktığı söylenmişti. Kaynağı belirsiz bu “bilgi” doğrulanmadı. Ancak Okay'ın mirasçısı yeğeni bu fikri desteklemedi.
Mirasla gelmeyen destek, geçtiğimiz aylarda Matematik köyünü iki kez ziyaret eden, Okay’ın yakın dostlarından Sezen Aksu’nun girişimiyle geldi. Aksu'nun öncülüğünü yaptığı Meral Okay Matematik Köyünde Doğuyor gecesi bir anlamda, sanatçının vasiyetinin yerine getirilmesi sağlıyor.
Ali Nesin, Aziz Akyavaş, Dilara Endican, Durul Taylan, Yağmur Taylan, Emine Uşaklıgil, Gül Oğuz, Halit Ergenç, Hande Ataizi, Melisa Sözen, Meryem Uzerli, Murat Yıldırım, Mustafa Atalık, Mustafa Oğuz, Nur Fettahoğlu, Oktay Kaynarca, Ozan Güven, Pelin Akat, Selma Ergeç ve Timur Savcı'nın birer konuşma yapacağı gecede, Sezen Aksu da konser verecek. Etkinliğin sunuculuğunu Beyazıt Öztürk ve Engin Altan Düzyatan üstleniyor. Biletler ise halihazırda Biletix’te satışta.
Matematik köyü nedir, ne yapar?
Mimar Sinan Üniversitesi Matematik Bölümü öğrencisi arkadaşım Burcu Balaban’ın geçen sene ilk defa gittiği Matematik köyünde Ali Nesin’in söylediği bir sözü bana anlattığını hatırlıyorum, hemen hemen şöyle bir şeydi: “Okulların, bir çocuğun beynini kirletmek icin seneleri var, bizimse o beyinleri temizlemek için en fazla birkaç haftamız ve buna rağmen çoğu beyni matematikle temizleyebiliyoruz.”
Öncelikli olarak lise ve üniversite öğrencilerini hedef alan Matematik köyünün amacı, matematiği öğretmek ve sevdirmek. “Matematikte başarısızlığın korku ve yoğunlaşamama temeline dayandığı” ilkesiyle eğitim verilen köyde, bu iki unsurun, öğrencinin kafasından kaldırılması amaçlıyor.
Köyde sınav, not, sınıfta kalma, ceza gibi korkuyu körükleyen unsurlar olmadığı gibi tek şart, derse katılım zorunluluğu. Okulların kapandığı yaz aylarında daha yoğun çalışılıyor. Kışın 100 dolaylarında olan kapasitesi, çadırların da kurulmasıyla yazın 250’ye varıyor. Bu mevsimde üniversite ve lise öğrencilerine ayrı ayrı programlanmış sunuyor. Yurtdışından gelen eğitmenler de köydeki matematik derslerine katılıyor. Yol parası dahil, hiçbir eğitmene herhangi bir ücret ödenmiyor. Akademisyenler, köyde ders vermeyi bir tür toplumsal görev olarak üstleniyorlar.
Köyde imece..
Matematiğin farklı boyutlarının gösterilmesi, sevdirilmesi yanı sıra kişiye hayata dair farklı tecrübeler kazandıracak yanları da var köyün. Gündelik işler, katılımcılarının kapasitesine göre dağılıyor. Bulaşık, temizlik ve bir takım teknik işler imece yöntemiyle yapılıyor. Öğrenciler de bu imecenin bir parçası elbette. Aynı zamanda esiri olduğumuz televizyon, internet gibi yoğunlaşmayı önleyici unsurlar köyde bulunmuyor.
2011'de köye ilk defa giderken çok isteksiz olan Burcu Balaban 2012 yazında tekrar gidişini şu sözlerle anlatıyor:
“Önce çok umutsuzdum. İnternet ve televizyonun olmadığı matematikle yaşayan bir köyü hayal dahi edemiyordum. Ama çok geçmeden matematikle yaşanılabileceğini anladım. Matematiğin farklı yönlerini tanıyorsun, daha akademik ve soyut bir boyuta yöneliyorsun. Yeri geldi bulaşık yıkadım, tuvalet temizledim. Hepsi benim için birer tecrübe. Etrafında hayata dair dolu dolu konuşabileceğin insanlar var. Sorumluluklar içinde eğlenebileceğini görüyorsun. Doğaya ve insana doyuyorsun, zihninde farklı bir pencere açıldığını hissediyorsun. Geldiği ilk gün bavulunu toplayıp geri dönmek istiyorum diyenlerin, son gün ağladığını gördüğünde ise buranın ne denli etkili olduğunu iyice farkediyorsun.”
Güçlükler, engeller..
Ali Nesin’in bu girişimde en çok destek aldığı dostu Sevan Nişanyan köyü “iman gücüyle kurulan bir acayip konstrasyon kampı” diye nitelendiriyor. NMK, bağışlarla ve gönüllülerle ayakta durmaya çalışan bir kurum. Çoğu öğrencinin burslu olduğu bu kurumda öğrencilerden minimum düzeyde ücret alınıyor. Gönüllü desteklerle kurulanbu köyün en önemli gelir kaynağı ise bağışlar.
Gelgelelim köy, açıldığı günden bu yana birçok zorlukla karşılaştı ve karşılaşmaya da devam ediyor. NMK henüz faaliyete geçtiği 2007 yazında jandarma tarafından kaçak olduğu gerekçesiyle mühürlendi. Nişanyan’ın yazdığı dilekçe ile mühür açıldı fakat bu sefer de “izinsiz eğitim kurumu işletmek” gerekçesiyle NMK'nın kapısını yeni bir mühür üsledi.
Olayın medyada yer alması ve matematik dünyasının ayaklanmasıyla Başbakanlık iki astsubay gönderdi ve mühür açıldı. Ama Türkiye’de eşi olmayan ve temeli matematik sevdirmeye dayalı bir kuruma izin vermek öyle kolay değildi. 2008'de yerleşkeyi genişletmek gerekti. Bu çalışmalar esnasında jandarma ise inşaatı basıp durmaktan hiç geri kalmadı. Meydan okumalı, tartışmalı, çatışmalı hayatına başlayan köy,
Haziran 2008’de ise daha geniş kapasiteli bir biçimde işlemeye başladı.
Bağışlarla ayakta durmaya çalışan köye bir darbe de TÜBİTAK’tan geldi: UNESCO'nun Charles Darwin yılı olarak kabul ettiği 2009'da TÜBİTAK’ın Bilim ve Sanat Dergisi de Evrim Teorisi'nin sahibi bilim insanı için bir “özel sayı” yayınlayacaktı. Ancak bu sayının sansüre uğradığı ortaya çıktı. Ali Nesin’in yazı işleri müdürü olduğu Matematik Dünyası dergisi bu skandalı kapakta yayınladığı karakatürle hicvetti.
Bu kapatan sonra TÜBİTAK ve NMK arasında gerginlik yaşanmaya başladı. Matematik köyünün sunduğu etkinlikler reddedilmeye, maddi destek gösterilmemeye başladı. Ali Nesin, Mayıs 2010’da TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Nükhet Yetiş’e yazdığı açık mektubunda durumu şöyle dile getirdi:
“TÜBİTAK ne ise yarar?”
“TÜBİTAK, Matematik köyünün sundugu 7 projenin 7'sini de reddetti. Amerika'dan ve Avrupa'dan, Türkiye'nin en iyi üniversitelerinden hocalar beş kuruş para almadan, yol paralarını da kendi ceplerinden ödeyerek ders vermeye gelecekler ve bilimi desteklemekle mükellef bir kurum reddedecek!
Olacak şey değil. Bu TÜBİTAK ne ise yarar?
Beş kuruşsuz da kalsak bu yazokulu yapılacak. Sanki bugune kadar yaptıklarımızı devlet desteğiyle mi yaptık!”
Sırada felsefe ve sanat köyü var
TÜBİTAK’ın lise ve lisans programlarına destek koşullarını köyün başvurmasını engelleyecek şekilde yeniden düzenlemesi ise yaşanan sıkıntıları daha da arttırdı. NMK, TÜBİTAK’ı protesto etmek amacıyla internet üzerinden bir sayfa açtı ve imza toplanmaya başlandı. İmza atan kişilere TÜBİTAK tarafından basın bülteni gönderildi. Ali Nesin ise bültenin içeriğini bir açıklamasında şöyle dile getirdi:
“Matematik köyünü çok desteklediklerini ama gözümün bir türlü doymak bilmediğini, kendimi çok önemsediğimi ve durduk yerde veryansin ettiğimi – mealen elbette – iddia eden bir bülten bu. Şahsıma yollanmamiş ve kamuoyuyla paylaşılmamış bu yazıya karşı nasıl bir tutum takınacağımı bilemedim. Doğrusu, tek işim TÜBİTAK’a cevap yetiştirmek olmadığından, hiçbir şey yapmamak işime de geldi.”
NMK'nın ayakta kalması ve üstlendiği görevi devam ettirebilmesi için maddi destek yine gönüllülere kaldı. Devlet desteğini ardına alamayan köye, iki yıl önce UNESCO’dan 10 bin TL destek geldi. En azından resmi bir kurumun bu yapılanmayı desteklediğini görmenin sevincini yaşayan Ali Nesin, Milliyet gazetesinde 4 Kasım'da yayınlanan röportajında Meral Okay Matematik Köyünde Doğuyor gecesinden gelen parayla kütüphanelerini bitireceklerini dile getirirken “Felsefe köyü inşaasına da başlayacağız, hatta belki sanat köyü…” sözleriyle köyde bilim mücadelesinin devam edeceğini müjdeledi.
NMK'nü tanıtan çok güzel bir yazı. Yazarını kutluyorum.
Keşke gazeteler ve TV'ler bu hbere biraz yer verseler…
Timur karaçay
teşekkürler